■ آموزش روش تحقیق ونگارش مقاله وپایان نامه بخش عمران

آموزش روش تحقیق

اشاره:
اگر یکی از اهداف تعلیم و تربیت را آماده کردن دانش آموزان برای مواجهه با مسائل آینده و نو آوری بدانیم، باید علاقه به مطالعه و پژوهش علمی آنان در کانون توجه قرار گیرد و تقویت شود. اصولا، رغبت به مطالعه و پژوهش امری متکی بر فعالیت های ذهنی – تجربی افراد است؛ یعنی دانش آموزان خود باید مسائل علمی را مورد کندوکاو قرار دهند و تجربه کنند، نه آن که این مسائل در قالب های نظری آماده، در ذهن آنها گنجانیده شود. به بیان دیگر هدف تعلیم و تربیت انباشتن ذهن از دانش نیست، بلکه وسیله دستیابی به یافته های علمی به منظور خلاقیت و سازندگی است. تجربه نشان داده است که دانشی که از طریق مطالعه و تحقیق بدست می آید، ثبات و پایداری آن در ذهن بیشتر است. از طرف دیگر، این طور به نظر می رسد که بیان کلیشه ای دانش، موجب ایجاد اثرات نامطلوبی بر دانش آموزان می شود. آنها چنین برداشت می کنند که یافته های پژوهشی همواره ثابت و تغییر ناپذیرند؛ در حالی که یافته های پژوهشی همواره در حال تغییر و اصلاح اند. بنابراین، دانش امروز نمی تواند نسخه ثابت تجویز شده ای برای آینده باشد. هم چنین، فراگیرندگان فکر می کنند که یافته های حاضر، کامل است چنین تصوری از علم، جایی برای مطالعه و پژوهش برای آنها باقی نمی گذارد. به نظر نگارنده، این گونه شیوه انتخاب و سازماندهی محتوا در کتاب های درسی وقتی با روش تدریس سنتی توام می شود، باعث از بین رفتن انگیزه و رغبت به مطالعه و پژوهش در دانش آموزان می شود. در نتیجه نظام آموزش و پرورش تنها به یادسپاری بخشی از اطلاعات زمان خود می پردازد و با فرآیند مطالعه و پژوهش بیگانه می ماند و در نهایت به مرور، توانایی آفرینش و کاربست یافته های علمی را که حاصل تلاش بشر در طول تاریخ است، از دست می دهد. به رغم این مطلب، برای رفع این گونه مشکلات نظام آموزشی، نیاز به تحول اساسی در عناصر برنامه درسی به ویژه روش تدریس و شیوه ارزشیابی شدیداً احساس می شود. الگویی که در این جا معرفی می شود، زمینه پژوهش در مدرسه را فراهم می آورد و انگیزه و توانایی دانش آموزان دوره ابتدایی را برای انجام دادن فعالیت های مطالعاتی و پژوهشی تقویت می کند.

هدف اساسی آموزش روش تحقیق:
نظریه پرداز اصلی آموزش شیوه پژوهشی " ریچارد ساچمن" است. از دیدگاه او هدف اساسی این الگو تقویت فرآیند تفکر استقرایی و استدلال علمی نتایج حاصل از پژوهش ها نشان داده اند که استفاده از این روش تدریس سبب افزایش درک و فهم دانش آموزان از مفاهیم علوم، تفکر خلاق و مهارت های تجزیه و تحلیل اطلاعات می شود. بنا به باور ساچمن، عموم دانش آموزان توانایی آن را دارند که فرایند تحقیق را پیگیری کنند. او معتقد است که هم چنین تحقیق کردن را می توان به صورت مستقیم به کودکان یاد داد.
متغیر هر پدیده قابل مشاهده یا محسوس و یا قابل اندازه گیری و دارای اثر است که ممکن است عوض شود یا به عبارتی تغییر کند.
اندیشمندانی چون برونر، تابا، آزوبل و ساچمن معتقدند که انسان ها به طور طبیعی محقق و پژوهشگرند. این اعتقاد هم وجود دارد که برای ارتقای سطح توانمندی تفکر به فرایند منطقی و عقلی پژوهش، باید آگاهی کامل را در انسان ها ایجاد کرد. بنا به روی کرد یاد شده، هدف از آموزش روش تحقیق، وارد کردن مستقیم دانش آموزان به جریان تفکر منطقی، منظم یا نظامدار به قصد دستیابی به صحت و نادرستی اندیشه، عمل یا فرضیه و یا پاسخ به یک سوال در زمینه های گوناگون موضوعات درسی است.

--مراحل آموزش روش تحقیق
آموزش روش تحقیق دارای مراحلی به این شرح است:
1- روبه رو کردن فراگیرنده با مساله :هر پژوهش معمولا با مساله ای که باید حل شود، پرسشی که باید جواب داده شود یا تصمیمی که باید گرفته شود، آغاز می شود. مهارت های یادگیری روش تحقیق، ابزارهای حل مساله و کاوشگری ای هستند که از آنها برای جمع آوری اطلاعات ( داده ها ) و آزمون نتایج ( توضیحات ) استفاده می شود .بنابراین، در این مرحله معلم درس خود را با ارائه یک پرسش، طرح یک معما و یا بیان یک مشکل شروع می کند و از دانش آموزان می خواهد پرسش هایی را برای مطالعه و پژوهش، ابداع یا انتخاب و مطرح کنند. به عبارت دیگر، در این مرحله معلم تلاش می کند که برای ایجاد انگیزه تحقیق، تفکر و کنجکاوی در دانش آموزان مساله ای را طرح کند و بدین ترتیب جرقه شروع تحقیق را بزند .

2- راهنمایی دانش آموز برای بیان هدف :در این قسمت معلم دانش آموز را راهنمایی می کند تا با بیان بسیار صریح و روشن، قصد و خواست خود را از انجام دادن پژوهش برای دیگران تبیین کند.

3- کمک به یادگیرنده برای شناسایی متغیرها:دانش آموز برای پاسخ دادن به پرسش تحقیق لازم است متغیرها را شناسایی کند. همان طور که از اسم آن مشخص است، متغیر هر پدیده قابل مشاهده یا محسوس و یا قابل اندازه گیری و دارای اثراست که ممکن است عوض شود یا به عبارتی تغییر کند. متغیری که تغییر آن در دست محقق است، متغیر مستقل (x) نام دارد و متغیری که تغییر آن به تغییر متغیر مستقل بستگی دارد، به متغیر وابسته (Y) تعبیر می شود. از آن جا که در آزمایش ها، دانش آموزان می خواهند که فقط تاثیر متغیر مستقل را بر متغیر وابسته مشاهده کنند، از تاثیر هر عامل یا متغیر دیگری که می تواند بر نتایج آزمایش اثر بگذارد جلوگیری می کنند. متغیر مزاحم را متغیر کنترل شده می نامند. هنگامی که متغیرها به وسیله دانش آموزان شناسایی شدند، باید آنها را به صورتی عملی تعریف کرد. در حقیقت، با خواست محقق ، روش اندازه گیری یک متغیر با بیان بسیار روشن مشخص می شود، به طوری که هر شخص دیگری نیز بتواند بدون مراجعه به محقق به جمع آوری اطلاعات بیشتر، اندازه گیری ها را انجام دهد.

4- یاری به دانش آموز برای پیش بینی جواب یا کشف روابط بین متغیرها و فرضیه سازی:هنگامی که متغیرهای مورد نظر انتخاب شدند، می توان یک فرضیه قابل آزمون را بیان کرد. فرضیه، پیش بینی روابط بین متغیرهاست. فرضیه در یک تحقیق، محقق را در جهت جمع آوری اطلاعات ( داده ها ) راهنمایی می کند. به عبارتی دیگر، هر فرضیه باید برای طراحی یک تحقیق، برای رسیدن به هدف راهی نشان دهد. دانش آموزان برای ساخت یک فرضیه باید بیان کنند که تغییر دلخواه یک متغیر بر متغیر دیگر چه اثری خواهد داشت.
این پیش بینی ممکن است بر اساس یک حقیقت، یک اعتماد، یک گمان یا هر منبع دیگری باشد که در اختیار دانش آموز است. تا زمانی که دانش آموزان دست به آزمایش آنها نزده اند، فقط پیش بینی است. به عبارتی دیگر، ما تحقیق می کنیم تا رابطه علت و معلولی بین چیزها را کشف کنیم. با تغییر عمدی یک عامل در یک تحقیق، ممکن است عامل دیگر نیز تغییز کند. بنابراین، قبل از انجام هر پژوهشی، فرضیه ای باید بیان شود تا زمینه برای انجام آن فراهم شود.

5- تشویق دانش آموز برای گردآوری اطلاعات :در این مرحله معلم به دانش آموزان یاد می دهد که در هر پژوهشی برای رسیدن به پاسخ درست یا نادرست باید بر مبنای شواهدی قضاوت کرد.
اطلاعات را می توان از طریق تصویر مناسب، بسیار ساده تر از پیام شفاهی یا کتبی دریافت کرد. به عبارتی دیگر ، " یک عکس مناسب گویاتر از هزار کلمه است ".
شواهد خود به خود بدست نمی آیند؛ بلکه باید آنها را در منابع گوناگونی مثل کتاب ها، مجلات، اندوخته های دانش اطرافیان و ... جست و جو کرد و بعد از فراهم آوردن اطلاعات آنها را در جهت پاسخگویی به سوال یا فرضیه پژوهش، سامان داد.

6- ترغیب فراگیرنده به آزمایش کردن :معلم از دانش آموزان می خواهد که به آزمایش حدس و گمان یا فرضیه خود اقدام کنند. آزمایش کردن نوعی حل مساله از طریق طراحی، اجرا و تکرار یک رشته مهارت های از قبل آموخته شده، مانند: تفکر و مشاهده – البته به روش نظام مند – است. در این مرحله، فراگیرنده با کمک معلم خود و با توجه به شرایط یا موقعیت برنامه ریزی شده و با بکار بستن درست مواد، وسایل و ابزار دست به آزمون پدیده و یا شی مورد نظر خود می زند و نتیجه و اطلاعات بدست آمده را به صورت منظم ثبت می کند تا در موقع نتیجه گیری آنها را مورد استفاده قرار دهد.

7- یاری به دانش آموز برای ساماندهی اطلاعات :در فرآیند پژوهش، یکی از مهم ترین مهارت ها، توانایی یک جدول و ثبت اطلاعات و داده هاست؛ تنها زمانی یک جدول خوب سازماندهی و تنظیم می شود که الگو و روند اطلاعات مشخص و آشکار شود. در واقع، دانش آموز برای کسب نتیجه نهایی از فعالیت های انجام گرفته خود باید بتواند مجموعه اطلاعات و یافته های بدست آمده را بر اساس ویژگی ها و انواع آنها طبقه بندی کند و نتایج حاصل از آنها را درج کند.

8- تشویق دانش آموز به رسم نمودار یا تصویر گویا :این امر واقعیت دارد که اطلاعات را می توان از طریق تصویر مناسب، بسیار ساده تر از پیام شفاهی یا کتبی دریافت کرد. به عبارتی دیگر، " یک عکس مناسب گویاتر از هزار کلمه است ". نمودار نوعی خاص از تصویر است. معلمان به راحتی می توانند مهارت رسم نمودار به مثابه یک پیام کددار را به دانش آموزان بیاموزند. در واقع، این تصویر را باید در دانش آموزان ایجاد کرد که بتوانند پیام خود را به طریق معناداری برای افراد دیگر به تصویر بکشند. برای مثال، دانش آموز می تواند بعد از رسم محورهای عمودی و افقی، هر یک از آنها را نامگذاری کند. متغیر مستقل ( متغیری که تغییر آن در دست محقق است( بر محور افقی نوشته می شود و متغیر وابسته ( متغیری که تغییر آن به متغیر مستقل بستگی دارد) همواره بر محور عمودی نوشته می شود. در مواردی که متغیر مورد نظر شما پیوسته باشد، می توان منحنی رسم کرد. منظور از پیوسته آن است که در بین مقادیر گوناگون متغیر، همواره می توان مقادیر دیگری را هم جا داد و چنان چه متغیر مورد نظر فراگیرنده، گسسته یا منقطع باشد ، می توان نمودار ستونی رسم کرد.

9- کمک به فراگیرنده برای ارائه نتایج و پیشنهادها:در مرحله پایانی تحقیق، دانش آموز به کمک معلم خود به بیان ارتباطی که بین متغیرها در طول انجام آزمایش مشاهده کرده است و یا شرح یافته های بدست آمده می پردازد و به عبارتی دیگر، برای تعیین درست یا نادرست بودن فرضیه، به مقایسه یافته ها و فرضیه تحقیق دست می زند. هم چنین معلم از دانش آموز می خواهد تا جریان تحقیق خود را مورد بررسی قرار دهد و اگر لازم باشد پیشنهادها و یا طرح جدیدی را برای اظهار نظر درباره چگونگی بهتر انجام شدن تحقیق های آینده ارائه کند.
روش نگارش مقالات علمی

مقاله ی علمی گزارش دستاوردهای یک تحقیق می باشد که در عرف بیش از سه صفحه ( حداکثر 20000 کلمه ) تنظیم می گردد. محقق زمانی مبادرت به نگارش مقاله ی علمی می نماید که تحقیق خود را به پایان رسانده باشد. این گزارش ممکن است جهت ارائه به یک همایش علمی یا موسسه ای پژوهشی و یا سازمانی اداری، انتشار به صورت چاپ در یک کتاب ( مجموعه مقالات و یا مقاله ای در یک دائره المعارف و ... ) و یا رایج ترین حالت آن یعنی انتشار در یک فصلنامه و نشریه ی تخصصی تهیه گردد. بنابراین بهتراست تا جایگاه نگارش مقاله را در بیان مراحل تحقیق شناسایی نماییم.

مراحل یک پژوهش علمی عبارتند از:

1. مطالعات اکتشافی به جهت یافتن موضوع
توجه: موضوع می تواند به سفارش و یا پیشنهاد موسسه یا نشریه ای ادواری صورت
پذیرد. اما پذیرش آن باید با علاقه ی معطوف به تخصص نویسنده همراه باشد. موضوع
خوب موضوعی است که به رشد فرهنگ و ارتقای علوم اسلامی در جامعه یاری می
رساند. به جهت نیل به چنین هدفی، محقق باید مطالعه ی ادبیات موجود و پیشینه ی تحقیق خود را دست کم نگیرد.

2. طرح پرسش تحقیق و غنی سازی مفهومی آن ( و احیانا فرضیه های مرتبط ) در فصول قبلی این جزوه اشاره داشتیم که هر چه اصالت یک پرسش بیشتر باشد، احتمال موفقیت و برجستگی تحقیق بیشتر خواهد بود. بنابراین هیچگاه در یافتن بهترین پرسش تحقیق، تعجیل ننمایید. برخی از معیارهای وجود اصالت در یک پرسش عبارتند از:

-واجد مجهول حقیقی باشد. ( و یا حداقل از زاویه ی نوینی به مساله نگاه کند )
-متناسب با مخاطب مورد نظر باشد. [1]
-به نیازمندی های معرفتی جامعه پاسخ دهد.

3. نگارش طرح اولیه ی مقاله:
توجه: بر خلاف رساله های دانشگاهی که دارای بخش خاصی تحت عنوان کلیات طرح تحقیق می باشند، طرح تحقیق مقاله عینا در آن آورده نمی شود و تنها مهم ترین موارد آن در مقدمه ی مقاله به شرحی که می آید، بیان می گردند.

4. بررسی مدارک و منابع تحقیق
توجه: در صورتی که با انجام تحقیق کافی به این نتیجه رسیدید که فاقد منابع کافی برای پژوهش می باشید، در طرح پرسش های تحقیق متناسب با امکانات موجود تجدید نظر نمایید.

5. جمع آوری داده ها با هدف یافتن پاسخ تحقیق در این زمینه به این نکات توجه نمایید:
-یادداشت نویسی را به صورت هدفمند انجام دهید. دقیقا بدانید که چرا برخی از مطالب را می نویسید و برخی دیگر را نمی نویسید.

-نظام یادداشت نویسی مرتب و منظمی ایجاد نمایید. یادداشت ها را به صورت منظم، هر یک در داخل پوشه ای عنوان دار و پوشه ها را در داخل پروندان های مربوطه قرار دهید.

-همواره به گونه ای عمل نمایید که بتوانید بعدها نیز از حاصل زحمات یادداشت نویسی خوداستفاده نمایید پس یادداشت نویسی را در نظامی کلی تر و دراز مدت ( و نه مقطعی ) تعریف نمایید.

6. تحلیل داده ها بر اساس روش شناسایی صحیح و متقن،
در این زمینه به نکات زیر توجه نمایید:

-تحلیل داده های جمع آوری شده ی خود را بر اساس یک روش شناسی مشخص و تعریف شده انجام دهید.
-از خلط مباحث خودداری نمایید.
-نتیجه گیری نهایی،
-نتیجه گیری مقاله باید مبتنی بر مباحث موجود در مقاله و نه خارج از آن باشد.
-در نتیجه گیری نباید شتاب زدگی نشان داد.
-نتیجه گیری هر تحقیق چیزی جز پاسخ به پرسش های اصلی آن تحقیق نمی باشد.
-پیش از آماده شدن مقدمات مورد نیاز، اقدام به نتیجه گیری ننمایید.
-مرحله ی نگارش و ویرایش

آخرین مرحله ی یک پژوهش ، مرحله ی نگارش آن می باشد. از این رو صورت مساله ی یک مقاله نویس چنین می باشد:

~ تحقیق را انجام داده ام،

~ محتوای مطالب را در اختیار دارم،،

~ حال آنرا در چه قالبی به صورت مقاله ی علمی درآورم؟

برای رسیدن به بهترین پاسخ، ابتدا بررسی شود که مناسب ترین مکان چاپ مقاله ی شما در کجاست؟ چه مخاطبانی را برای تحقیق خود مناسب می دانید؟ ضمن اینکه ممکن است که مقاله را به سفارش مؤسسه ای علمی تهیه نمایید. همه ی نشریات علمی و نیز مؤسسات معتبر پژوهشی دارای شیوه نامه ی مخصوص به خود در جهت نگارش مقاله می باشند.
بنابراین :
بهترین شیوه منحصر در یک شیوه نبوده و به اقتضای موضوع مقاله و محل چاپ آن شیوه های علمی متعددی موجود می باشد.بهترین شیوه ی نگارش مقاله، شیوه نامه ی فصلنامه و یا موسسه ی معتبری است که قصد چاپ آنرا دارد.
به طور کلی در جریان نگارش یک مقاله به موارد زیر توجه نمایید:
-معمولا مقالات علمی شامل سه بخش می باشند:
الف ـ طلیعه ی مقاله : که شامل بیان چهار عنصر اساسی است:
-1عنوان مقاله،
-2 نام نویسنده ( و یا نویسندگان ) به همراه بیان میزان تحصیلات،
-3بیان چکیده مقاله، ( که مشتمل بر خلاصه ای کلی از هدف، روش علمی و نتیجه
نهایی تحقیق را به صورت جملات کوتاه در حداکثر 150 تا 200 واژه می باشد. )
کلید واژگان تحقیق. ( بیان واژگان مهم تحقیق که محور مفاهیم تحقیق بر گردآنهاست. )

ب ـ متن اصلی مقاله: که شامل عناصر زیر می باشد:
.1مقدمه ( طرح مساله ) : شامل بیان مختصری از پیشینه ، اهداف، پرسش ها و تبیین روش شناسی محقق می باشد.
2. لازم است تا انتخاب عناوین بخش های مختلف یک مقاله هماهنگ با مساله باشند.
3. گزارش تحقیق: شامل بیان بررسی ها، اسناد، دلایل موافق و مخالف و ... می گردد که در طول تحقیق از سوی محقق صورت پذیرفته است.

ج ـ نتیجه گیری نهایی:
مشتمل بر بیان یافته های تحقیق بر مبنای مطالب موجود درمتن اصلی مقاله می باشد.
نکاتی در زمینه ی نگارش هر چه بهتر مقاله:

1. در جریان نگارش مقاله ی خود کمتر از نقل قول مستقیم استفاده نمایید.

2. هیچگاه مطالب را بدون تامل و تحلیل به همدیگر ارتباط ندهید.

3. از آنجا که محدوده ی نگارش و تنظیم مقالات محدود است، بکوشید تا هر سطری

از تحقیق تان در خدمت یافتن پاسخ پرسش تحقیق باشد.

4. از به کار بردن جملاتی با مضامین و محتوای یکسان پرهیز نمایید.

5. مقالات علمی بر اساس منطق و برهان محکم و نه تخیل و عاطفه می باشند.

6. در مقالات علمی به رعایت اصطلاحات علمی توجه نمایید.

7. در استنباط و استنتاج مطالب دقیق باشید.

8. نگارش هر مقاله نیازمند حداقل به سه بار ویرایش از سوی نویسنده است. در
زمان ویرایش به این موارد توجه نمایید: الف ـ ساختار بیانی نوشتار، ب ـ غنای محتوای
مفهومی متن،
ج ـ نحوه ی استنادات در متن
9. مواردی که منجر به موفقیت یک مقاله می گردند، به طور خلاصه عبارتند از,

l بدیع بودن و تازگی موضوع،
l کوشش در جهت رفع نیازهای معرفتی جامعه،
l استفاده از منابع دست اول،
l دقت در نقل قول و رعایت امانت علمی،
l رعایت وحدت رویه: نتیجه گیری مقاله، منطقی ترین پاسخ به پرسش مقاله باشد.
l رعایت وحدت رویه: عنوان مقاله هماهنگ با پرسش های مطروحه در آن تنظیم گردد،
l رعایت وحدت رویه: استفاده از روش شناسی صحیح و متناسب با موضوع مورد نظر،
l رعایت وحدت رویه: رسم الخط نوشتار یکدست و یک نواخت باشد،
l خلاقیت در طرح پرسش های تحقیق،
l پرورش کافی مفاهیم،
l روان و سلیس بودن نوشتار و ویرایش مناسب مقاله
_______________________________________________________________

پایان نامه تحصیلی یا پروژه را چگونه تدوین کنیم!

مقدمه
برای نوشتن یک پایان نامه یا پروژه تحصیلی در یک چارچوب علمی محقق ناگزیر به
رعایت اصولی است که هم نگارش مطلب برای وی آسانتر شود و هم مطالعه آن برای دیگران به سادگی امکان پذیر باشد این اصول سه گانه به شرح ذیل میباشند .

1) اصول تنظیم و تدوین مطلب
2) اصول نگارش و نوشتن مطلب
3) اصول منابع و مآخذ مطلب

اصول تنظیم و تدوین مطلب در پایان نامه ها :

معمولا یک پایان نامه تحصیلی به صورت زیر تنظیم میگردد :

1) صفحه عنوان
2) پیشگفتار و در صورت نیاز تشکر و قدر دانی
3) فهرست مطالب
4) فصل اول – طرح تحقیق
5) فصل دوم –پیشینه تاریخی تحقیق
6) فصل سوم _ روش تحقیق
7) فصل چهارم _ ارائه یافته های تحقیق و تجزیه و تحلیل آن
8) فصل پنجم _ خلاصه تحقیق و ارائه پیشنهادها
9) فهرست منابع و مآخذ
10) پیوست


1)عنوان تحقیق

عنوان تحقیق و صفحه اولین صفحه ای است که بیننده با آن واجه میشود و گاه روی جلد پایان نامه را در بر می گیرد و معمولا مشتمل بر اطلاعاتی به صورت ذیل است :
الف) عنوان پایان نامه
ب ) نام کامل استاد راهنما
ج ) نام کامل محقق یا محققین
د ) نام مرکز یا دانشگاهی که پایان نامه در آن تقدیم میگردد .
ذ ) نوع مدرک ( برای مثال : پایان نامه دوره کارشناسی ارشد صنایع دستی )
و ) تاریخ ارایه پایان نامه

2) پیشگفتار و تشکر و قدر دانی :

این بخش گر چه از ضروریات نیست ولی گاهی وجود آن لازم است که باشد و این قسمت میتواند شامل اطلاعات مختصر و مفیدی از هدف ، دامنه و وسعت تحقیق باشد که قبل از مطالعه کامل تحقیق به خواننده اطلاعاتی را در اینباره خواهد داد و تصویر و برداشتی از کل تحقیق را برای خواننده روشن میکند . محقق میتواند در پایتن پیشگفتار از فرد یا افراد با موسساتی که او را در انجام تحقیقش کمک و راهنمایی کرده اند ، سپاسگزاری کند .

3) فهرست مطالب :

فهرست مطلب که میتواند شامل یک یا چند صفحه باشد هدفی جز دادن دید و آگاهی از مطالب مندرج در پایان نامه به خواننده ندارد و خواننده را قادر خواهد ساخت به سرعت و دقت و سادگی ، مطلب دلخواه خود در پایان نامه را بیابد .

4) فصل اول _ طرح تحقیق :

طرح تحقیق یکی از ارکان اساسی و اصلی پایان نامه است و محقق قبل از آنکه به انجام تحقیق مبادرت ورزد ، باید این فصل را تهیه و تنظیم نماید و به سرعت استاد راهنما و یا هر فرئد دیگری که محقق قصد دارد نتایج تحقیق را به او گزارش دهد ، برساند . ÷س از تاید استاد راهنما محقق موظف است طبق طرح تنظیم شده در پی انجام تحقیق بر آید . مهمترین قسمتهای طرح تحقیق عبارتند از :
4-1- عنوان تحقیق ؛ باید شناختی دقیق و روشن از حوزه ی موضوع تحقیق را عرضه دارد و خالی از هرگونه ابهام و پیچیدگی باشد .
4-2-مقدمه یا تاریخچه ای از موضوع تحقیق : در این قسمت مختصری از نظرات و تحقیقات مربوط به موضوع و یا مسایل و مشکلات حل نشده در این حوزه و همچنین توجه و علاقه جامعه به این موضوع اشاره میشود .
4-3-تعریف موضوع تحقیق : در این قسمت محقق موضوع مورد علاقه و یا نیاز احساس شده خود را در حوزه تحقیق بیان میدارد و عوامل موجود در موقیعت را تعریف و تعیین میکند .
4-4-هدف یا هدفهای کلی و آرمانی تحقیق : این قسمت باید با جملات مثبت و کلی طرح شود و ازطولانی شدن مطالب پرهیز شود
4-5-روش انجام تحقیق : در این قسمت پژوهشگر روش کاری خود را بیان میدارد و شیوه های گوناگونی را که در گرد آوری مطالب خود به کار برده ذکر میکند و همچنین اگر روش آماری خاصی را در تهیه و تدوین اطلاعات به کار برده آن شیوه را بیان میکندو بیان آن یکی از ملزومات است .
4-6-اهمیت و ارزش تحقیق : با توجه به تشابه این قسمت از طرح تحقیق با تعریف موضوع تحقیق که در آن محقق نیاز خود را در آگاهی به نتایج مطالعه عنوان میسازد ، در این قسمت منابع شخصی یا علمی که از خاتمه تحقیق به محقق دست میدهد ، بحث میشود .
4-7- محدودیت های تحقیق : محدودیت هایی که کنترل آن از عهده محقق خارج است مانند انتخاب نوع بافته ها و یا زیر اندازها و دیگر محدودیت هایی که کنترل آن در دست محقق است مانند موضوع و محل تحقیق و ...
4-8- تعرف واژه ها : در این قسمت محقق باید واژه هایی که ممکن است برای خواننده آشنا نباشد تعریف کند مثلا در منطقه ای گره، ایلمک و در منطقه ای دیگر خفت و در جاییی دیگر به واژه ای دیگر خوانده میشود محقق باید واژه های نا آشنا را در این بخش معنی کند .
4-9-خلاصه فصلها: در این قسمت خلاصه ای اشاره وار از فصلهای آتی آورده میشودتا خواننده بتواند تصویری واضح از دیگر قسمتهای پایان نامه در ذهن خود ترسیم کند .
این مطالب میتواند اگر درست بیان شود فصل اول پر باری را برای تحقیق ما محیا سازد !

5)فصل دوم پیشینه تاریخی موضوع تحقیق :

این فصل حاوی خلاصه ای از مطالعات انجام شده در با ره موضوع تحقیق است این بخش از تحقیق یکی از ارکان اصلی و به تعبیری دیگر یکی از پایه های تحقیق میتواند باشد اگر محقق از ÷یشینه مطالعاتی تحقیق آگاهی داشته باشد به دنبال موضوعات تکراری نخواهد رفت و حتی میتواند با دلایل و برهان های ریشه دار و با پایه به نقد آثار گذشته بپردازد .

6)فصل سوم روش تحقیق :

در این قسمت معمولا به تفصیل در باره مطالبی به قرار ذیل بحث میشود:

الف) روش تحقیق در این قسمت محقق به توضیح و توجیه روش تحقیقی خود می پردازد و انواع مختلف روشهای تحقیقی ، هدف و موضوع پژوهشی خود ، مناسب دانسته است می پردازد.

ب) آزمودنی ها در این قسمت محقق به سوالاتی از قبیل :
1) آزمودنیها شامل چه اشخاص یا آیتمهایی هستند ؟ مثال او میگوید آزمودنیهای ما فقط شامل گبه بود.
2) تعداد آزمودنیها چند تا بود ؟ مثلا 500 نمونه گبه و حتی میتواند فرد هم باشد مانند : 500 نفر بافنده گبه .
3) با توجه به موضوع و هدف آیا افراد یا تعداد انتخاب شده مناسب هستند ؟ محقق باید با دلایل و برهانهای قاطع این بخش را برای خواننده ثابت کند و بقولی هدف خود را با عمل هماهنگ سازد .
4) نوع گزینش و تقسیم آزمودنیها به چه ترتیب صورت گرفته است ؟ محقق باید به این موضوع اشاره کند که موارد انتخاب شده به چه دلیل منتخب نگارنده بوده است و چرا مثلا به جای گبه از گلیم استفاده نکرده و ...
5)آزمودنیها از چه خصوصیات ویژه ای برخوردار هستند ؟ پژوهشگر باید به خوانندگان بگوید که خصوصیات آیتمهای انتخابی چه بوده است که او آنها را انتخاب کرده است او باید ویژگیهای انتخاب موضوعات مورد بحث خود را برای خواننده مشخص کند برای مثال بگوید چون میخواستیم نوع گره کاربردی در گبه ها را بررسی کنیم 500 نمونه گبه را انتخاب کردیم و یا ...

ج) روش جمع آوری اطلاعات : پژوهشگر پس از تعیین روش تحقیق باید روش جمع آوری اطلاعات را برای خواننده بیان کند که میتواند با استفاده از شیوه های مشاهده ، مصاحبه ، میدانی ، پرسشنامه ای وکتابخانه ای و یا حتی اینترنتی باشد .

د) متغیر های مستقل و وابسته : در این قسمت محقق به طور جدا گانه متغیر های متغیر های مستقل و وابسته را تعیین و تعریف میکند و با این کار هم مسیر مطالعه خود را مشخص میسازد و هم برای محقق دیگری این امکان را به وجود می آورد که در صورت تمایل ، بتواند در تحقیق مشابه همین متغیر ها را مورد بررسی قرار دهد .

ذ- روش اماری : در این بخش محقق باید از شیوه آماری بکار رفته در تحقیقش یاد کند و ضمن توصیف روش آماری استفاده شده در تحقیق به وضوح و خارج از هر گونه ابهام و پیچیدگی فرمولها و سطوح معنی دار به کار رفته در تحقیق را بیان دارد برخی از روشهای آماری که در کاهای تحقیقاتی عبارتند از :
1) فراوانی و درصد
2) ضریب همبستگی
3) آزمون – تی
4) آزمون – اف

7- فصل چهارم – یافته ها و تجزیه و تحلیل آنها :

این فصل در واقع هسته اصلی تحقیق است و احتمالا مشتمل بر بحث های کلامی ، جدولها ، شکلها ، نمودارها و نیز تجزیه و تحلیل اطلاعات است .

8- فصل پنجم – خلاصه تحقیق و پیشنهادها :

این فصل شامل دو قسمت اصلی ، یکی خلاصه تحقیق و دیگری پیشنهادها ست .

الف- این بخش یکی از مشکلترین بخشهای پایان نامه است . یک خلاصه مناسب ترکیبی از دو نوع اطلاعات است :
1_ اطلاعات و یافته هایی که محقق از تحقیق جاری خویش به دست آورده است .
2_ اطلاعات و یافته هایی که محقق از طریق مطالعه تحقیقات و نوشته های دیگران جمع آوری کرده است و کلا در نوشتن پایان نامه ، رعایت نکات زیر حائز اهمیت است :
الف) ارائه یافته ها و نتایج برجسته به صورت منظم .
ب ) استفاده از یافته های تحقیق جازی برای تایید یا رد فرضهای تحقیق
ج ) بکار گیری مطالب مندرج در فصل پیشینه تاریخی در رد یا تایید تحقیق (هرجا که لازم بود ) .
پیشنهاد ها :
تحقیقاتی که در زمینه های مختلف از جمله فرش دستباف صورت میگیرد لزوما باید با پیشنهاد هایی همراه باشد که در بهینه سازی رنگرزی ، بافت ، طراحی و در نهایت به سازی تولید فرش انجامد .
این بخش که به ازائه راهکارها میپردازد خواهد توانست بخشی از موانع را متلاشی کند و برای مسئولان چراغ راهی باشد.

9- فهرست منابع و مآخذ :

در این قسمت تمام منابع و مآخذ ، از قبیل کتابها ، مقاله ها ، مجله ها ، رساله های چاپ شده و چاپ نشده را به ترتیب حروف الفبای نام فامیل و نویسنده و یا مترجم و به صورت در هم از نظر نوع آنها نوشته میشود .

10- پیوست :

شامل مطالب و مدارکی است که در درک و فهم خواننده از پایان نامه کمک چندانی نمیکند و میتوان از پرسشنامه ها ، آزمونها ، نامه های نوشته شده به افراد و موسسات و سایر وسایل جمع اوری اطلاعات نام برد .
_______________________________________________________________
منابع
1- یغما، عادل (1372) ، کاربرد روش ها و الگوهای تدریس، انتشارات مدرسه. تهران
2- احدیان، محمد. آقازاده، محرم (1380) ، راهنمای روش های نوین تدریس برای آموزش و کارآموزی، انتشارات آییش، تهران.
3- سیلور، ج .گ و همکاران، برنامه ریزی درسی برای تدریس و یادگیری بهتر، ترجمه غلامرضا خویی نژاد (1372) آستان قدس رضوی، مشهد.
4- ریچارد، ج . رزبا و همکاران، آموزش و ارزشیابی مهارت های یادگیری، مترجمان: دانش فرورستگار (1378) ، انتشارات مدرسه، تهران.